از جمله ویتامینهایی که اخیرا مورد توجه محققین قرار گرفته است، ویتامینهای گروه B میباشد ،که علاوه بر نقش تنش زدایی و افزایش مقاومت گیاهان به تنشها، میتوانند با ورود به گیاه و مصرف آن در پیشگیري از کمبود ویتامینها و افزایش کیفیت مواد غذایی مورد استفاده انسان مؤثر باشند. ویتامینهای گروه” ب” در منابع غذایی به صورتی مرتبط با هم وجود دارند و از نظر تأثیرات فیزیولوژیک در بدن به خصوص در رابطه با سوخت وساز و متابولیسم بدن انسان نیز این وابستگی و ارتباط چشمگیر است. کمبود B1 سبب بی اشتهایی، حالت کم حسی و سوزن سوزن شدن بدن، کرامپها و انقباضات عضلانی، درد و ناراحتی در عضلات ساق پا اتفاق می افتد. علایم و تظاهرات اولیه در اثر کمبود ویتامین B2 شامل رنگ پریدگی دهان، ترکهاي سطحی در گوشه لب ها، ورم ملتحمه و ترس از نور “فتوفوبیا”، کاهش نیروي جسمی، ناراحتی عمومی، ضعف بدن و لاغري میباشد . ویتامین B3 براي سوخت وساز انرژي، بهداشت و سلامت پوست، جهاز هاضمه و سیستم عصبی لازم است. ویتامین B6 تقریبا در تمام غذاها موجود است ولی ممکن است در جریان آماده سازي غذا، این ویتامین تخریب شود و فرد دچار کمبود پیریدوکسین شود.مثلا در سالهاي گذشته شیرخوارانی که با ترکیبات شیر خشک ناقص تغذیه می شدند، دچار کمبود ویتامین B6 میشدند. کمبود ویتامین B6 موجب بروز علائم عصبی همراه با تشنج و درماتیت میشود. ویتامینهای گروه B محلول در آب هستند که شامل تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (B3)، اسید پانتوتنیک (B5)، پیریدوکسین (B6)، بیوتین (B7)، اسید فولویک (B9)، و کوبالامین (B12) میباشد که میتوانند نقش مهمی در مهار گونههاي فعال اکسیژن و همچنین تحریک غیرمستقیم ساخت پرولین داشته باشند که در مواجهه گیاه با تنش در مسیر پنتوز فسفات دخیل است. ویتامینهاي گروه B داراي نقش آنتی اکسیدانی در برابر تنشهاي اکسیداتیو میباشند و همچنین مسئول ترشح و بیوسنتز هورمونهاي طبیعی و افزایش تحمل به تنشها میباشند. هفت ویتامین B همراه با کوفاکتورهایی که به آنها تبدیل میشوند، در گیاه یافت میشود، تیامین به تیامین دي فسفات، ریبوفلاوین به FAD و FMN، نیاسین به NADP+، پانتوتنات (B5) به کوآنزیم A و گروه پروتز پروتئین حامل آسیل، پیریدوکسین به پیریدوکسال 59 -فسفات، بیوتین به زنجیره جانبی بیوتینیل آنزیم و اسیدفولیک به فولاتهاي یک کربن و جایگزین مشتقات آنها تبدیل میشوند.
تیامین (B1)
تیامین به عنوان کوآنزیم آنزیم دکربوکسیلاز در تنفس سلولی نقش دارد و سبب ورود مواد اکسیدکننده به چرخه کربس براي تولید انرژي و ایجاد مقاومت به تنشهاي زنده و غیرزنده در گیاهان میگردد. نقش تیامین را در القاي مقاومت در گیاهان در طیف وسیعی از پاتوژنها گزارش شده است. با توجه به اینکه تیامین خاصیت آنتی-اکسیدانی دارد و به عنوان کوآنزیم یک سري از آنزیمها، همچنین به عنوان پیش ماده نیکوتین آمید آدنین دي نوکلئوتید میباشد که در زنجیره انتقال الکترون فتوسنتزي ایفاي نقش مینماید، لذا پیش- تیمار بذور با این ویتامین میتواند نقش مؤثري در کاهش خسارت ناشی از تنشها داشته باشد
ریبوفلاوین (B2)
ریبوفلاوین عموماً در بافتهاي گیاهی یافت میشود ولی فقط مقدار کمی از آن به صورت آزاد وجود دارد و اغلب به صورت کوآنزیمهاي فلاوین مونوکلوئوتید و فلاوین آدنین دي نوکلئوتید دیده میشود که نقش مهمی در فتوسنتز دارا میباشد. ریبوفلاوین همچنین به عنوان آنتی اکسیدان در مهار پراکسیداسیون لیپیدها نقش دارد.
نیاسین (B3)
نیکوتین آمید (نیاسین) یا ویتامین B3 به طور وسیعی در گیاهان و جانوران یافت میشود. نیاسین احتمالاً پایدارترین ویتامین گروه B میباشد و تحت تأثیر گرما، نور، اکسیژن، اسید یا قلیا قرار نمیگیرد. نام تجاري نیکوتین آمید نیاسین آمید است و با نام نیکوتینیک اسیدآمید نیز شناخته میشود. نیکوتین آمید به عنوان جزء اصلی کوآنزیمهاي پیریدین دينوکلوئوتید NADPH و NADH که در خیلی از واکنشهاي اکسیداسیون و احیاء در سلولهاي زنده دخیل هستند شناخته شده است. نیکوتین آمید به عنوان سد محافظتی از کلروپلاست و دیگر غشاهاي سلول دربرابر سمیت شوري و نگهداري یکپارچگی غشا عمل مینماید. به علاوه نیکوتین آمید نقش مهمی در فعالسازي آنزیمهایی که تنظیم فتوسنتز و احیاء کربن را انجام میدهند.
اسید پانتوتنیک (B5)
این ویتامین در سال 1938 توسط ویلیامز کشف و معرفی گردید. در سال 1940 لیپمن ساختار آن را مشخص نمود. شکل کوآنزیمی اسید پانتوتنیک کوآنزیم (COA) A نامگذاری شده است. کوآنزیم A از نظر زیستی در دادن و گرفتن گروه استیل بسیار فعال است. این ویتامین به سه شکل در میآید و بهنامهای B5، پانتنول و کلسیم پانتوتنات نیز نامیده میشود. اسید پانتونیک مصنوعی به شکل پانتوتنیک کلسیم و به رنگ سفید کریستالی دیده میشود. مطالعات کمی در مورد سنتز و نقش پانتوتنات متمرکز در گیاهان انجام شده است. پیش تیمار بذور گیاه لوبیا سبز با اسیدپانتوتنیک افزایش قابل توجهی در قطر ساقه، رطوبت نسبی، سطح برگ و صفات کیفی را به دنبال داشت.
پیریدوکسین (B6)
پیریدوکسین (B6) یکی دیگر از ویتامینهای محلول در آب است. پیریدوکسین، پیریدکسال و پیریدکسامین مجموعاً ویتامین B6 نامیده میشوند. به عنوان کوفاکتور براي خیلی از واکنشهاي آنزیمی است، خصوصاٌ آنهایی که درگیر در متابولیسم آمینو اسید هستند. B6 براي تمام ارگانیسمها مورد نیاز است. این ویتامین براي رشد و توسعه گیاهان و تحمل رادیکالهاي اکسیداتیو تولید شده توسط تنشهاي غیرزنده الزامی میباشد. مطالعات متعددي بیانگر اثر مثبت کاربرد پیریدوکسین در افزایش جذب ریشه و سرعت ظهور برگ و افزایش عملکرد، افزایش جذب نیتروژن و فسفر، افزایش درصد جوانهزنی و وزن خشک گیاهچه و تأثیر معنیدار بر مقدار کاتالاز و فعالیت آنزیم پراکسیداز بوده است.